the twenty ninth letter of the alphabet and the twenty third of the consonants;
two thousand, two thousandth.
Յօդ ըստ որում արմատ դերանուանցս, Սա, Այս, հասարակօրէն է լցուցիչ զտեղի նոցա.
Որ զանգիտէս, որ դողայս (այսինքն սա՝ որ)։ Զոր տեսանենս այժմ (այսինքն զոր սոքա տեսանեն). (Յհ. իմ. երեւ.։)
Այրս. տունս. տեղիս. իմս, մերս. այսինքն այս այր, եւ այլն։ Այլ առաւել ասի ըստ գրոց, Այրս այս. զայրս զայս, եւ այլն։
Ս. որպէս արմատ դերանուանս Ես՝ լնու եւ զտեղին նորա. զոր օրինակ,
Տէրս եւ վարդապետս։ Զոր ասեմս, զոր առնեմս, եւ այլն. այսինքն ես տէրս, եւ այլն։
Ես մեղայ. որ մեղայս՝ մեռայց, եւ մի՛ ժողովուրդն սատակեսցի. (Կիւրղ. թուոց.։)
Ս. յօդդ՝ երբեմն տայ ի բաց թողուլ զյարակից բաղաձայնն առ դիւրութիւն հնչման բառին. զոր օրինակ,
Մեր արեգակս (այսինքն արեգակնս)։ Այս իմացումս. զայս իմացումս։ Զի՞նչ էր պատահմունս (այսինքն պատահմունքս)։ Մերձեսցի յունկն քո ջերմագոյն պաղատանս մեր (այսինքն պաղատանքս). (Դիոն. ածայ.։ Լմբ. առակ. եւ հմբ։ Ճ. ՟Գ.։)
Տառ բաղաձայն ի կարգ է կիսաձայնից՝ Սէ՛ յորջորջեալ. լերկ քան զ ց, եւ թաւ քան զ ղ.
Միջակ է, սէի, զայի, եւ ցոյի. վասն զի քան զսէն եւ զզայն թաւ է, եւ քան զցոյն լերկ. (Թր. քեր. հյ.։)
Լծորդ է ըստ տեղւոյն եւ ընդ շ. զոր օրինակ, աստուճ կամ աշտուճ. աստիճան, աշտիճան. սիմովն, շմալովն. սամարացի, շամրտացի. եւ այլն։
Ս. Առ հին գրիչս՝ լույս գաւառական հնչման երբեմն շփոթի ընդ զ. գրելով՝ Զգալ, իբր Սգալ (Սըգալ, սուգ առնուլ). կամ գրելով Սգալ, եւ իմանալով Զգալ (ըմբռնել զգայութեամբ)։
Ս. Երբեմն դնի ի պէտս զարդու եւ սաստկութեան, եւ երբեմն ի բաց ձգի. զորօրինակ, Տածել, կամ ստածել. թափել, կամ սթափել. քծղել, կամ սքօղել. ստաշխն, կամ տաշխ. եւ այլն։
Ի սկզբան բառից նախ քան զայլ բաղաձայն՝ հասարակօրէն հնչէ ըս. զոր օրինակ, սագտանել՝ է ըստգտանել. ստանձնել՝ ըստանձնել. սթափ՝ ըսթափ, ստերջ՝ ըստերջ. սկիզբն՝ ըսկիզբն, որ գրի եւ իսկիզբն, եւ այլն։ Բայց ուր բուն բառն իցէ սու կամ սի վանկիւ, յայնժամ յածանցս իւր՝ որպէս եւ ի հոլովս՝ թէ եւ գրեսցի պարզ ս, հնչէ սը. զոր օրինակ սուգ, սգոյ՝ այսինքն սըգոյ, սգալ՝ այսինքն սըգալ. սուտ, ստոյ, ստել. սուր, սրոյ, սրել. սիկ, սըկանալ. սին, սնոտի, սնանալ, եւ այլն։ զբառսդ՝ սպանանել, սպիտակ, սկիհ, սքեմ, սփիւռ, սփռել, եւ այլն. լույս ուղիղ տեսութեան եւ համեմատութեամբ հայկական եւ օտարազգի արմատոց՝ պարտ է արտաբերել՝ ըսպանանել, ըսպիտակ, ըսկիհ, ըսքեմ, ըսփիւռ, ըսփռել. այլ ի տեղիս տեղիս արտաբերին, սըպանանել, սըպիտակ, սըկիհ, սըքեմ, սըփիւռ, սըփռել։ Որպէս եւ բառդ ոպայ՝ որ առ մեօք հնչի ըսպայ, ուստի եւ ըսպարապետ, ըստ այլ լեզուաց է սէպտ, սիբահի։
Ս. Տառ՝ որ կազմէ յոգնակի հոլովական. երբեմն դնի որպէս ք, յուղղականն, (զորմէ զկնի). եւ որ յոգնակի ուղղական է ի յն. եւ լտ. առեալ լինի ի մեզ որպէս մակբայ. զորօրինակ ծանունս, երագս կամ երագունս, պնդագոյնս. այսինքն ծանունք կամ ծանրապէս, եւ այլն։
Ս. ՟ս. Նշանակ թուոյ համարոյ՝ է Երկու հազար։
Խորհուրդ տառիս ի խրատ մանկանց.
Սէն, Սիրել խրատէ ըզնիւթ ուսման, զխոհեմութիւն ասեմ եւ զջան. այլեւ զխորհուրդըս մաքրական, որով հոգիքըն զօրանան. (Շ. այբուբ.։)
Ս. որպէս ք.
Նոր է սքանչելիսդ։ Խոր է իրսդ եւ անքննին։ Անէծքն լուծաւ, արտասուսն փարատեցաւ. (Ճ. ՟Գ.։)
Չի՛ք ինչ հնարս։ Խորանն եւ սեղանն, պանսն, սպանդսն։ Որոյ ոչ տուն, ոչ հայրենիս, եւ ոչ ժառանգութիւն, ոչ ծառայս, եւ ոչ աղախնայս։ Աղօթք եւ պահս՝ երկնային քաղաքականութիւն. պահս՝ համարձակութիւն առ աստուած. պահք մաքրումն սրտի. (Ոսկ. մտթ. Մագ. ՟Լ՟Թ։ Սկեւռ. ես.։ Մաշկ.։)
Քէ, եւ սէ, եւ ցոյ՝ յաւարտ բանին (բառին) մտեալ՝ բազում ցուցանէ. (Տօնակ.։)